Multicast: Een vrije markt voor Radio en TV

Gedeelde verbindingen

Een internetprovider die jou televisie aanbiedt zal het verkeer niet alleen naar jou toezenden, maar tegelijk naar alle kijkers die een bepaalde zender willen zien. Daarvoor kunnen ze een techniek gebruiken die Multicast heet. Kort gezegd wordt een mediastroom naar een groepsadres gestuurd, en kan jouw ontvanger zich abonneren op zulke groepsadressen. De efficiente routering van die groepen wordt geregeld in de switches van het netwerk, met als resultaat dat mediastromen pas dan gekopieerd worden als ze elk een eigen kant op gaan.

Misschien begrijp je nu waarom trucs zoals het tijdelijk stopzetten van je TV-beeld in een kastje wordt geregeld; de provider blijft beeld pushen, en je kastje slaat de informatie tijdelijk op. Daardoor is er ook vaak een beperking op de hoeveelheid tijd die je kunt stoppen. Alleen voor video on demand moet speciaal voor jou data worden aangeleverd, en dat is ook meteen de reden dat die dienst meestal niet in je standaardpakket zit.

Dat zou best weleens kunnen wedijveren met het energieverbruik van een grote zendmast. Het is beslist efficienter dan iedereen persoonlijk te bedienen met gevraagde mediastromen die vaak hetzelfde zijn.

De techniek Multicast is heel algemeen ontworpen als onderdeel van het gewone internetverkeer. Er zijn alleen bitter weinig providers die het aan hun klanten ter beschikking stellen. Technisch, educatief en qua energieverbruik is Multicasting weliswaar ideaal -- commercieel is het niet in het belang van een connectiviteitsprovider die ook Radio/TV-diensten aanbiedt. En die belangenverstrengeling is in Nederland heel gebruikelijk helaas.

Het principe van multicast is optimale verdeling van een mediastroom. Elk eindpunt (de donkere punten onderaan) wil kijken naar het kanaal van BravaNL, en heeft zich daartoe geabonneerd op het groepsadres. Alle routers onderweg weten dit, en sturen de mediastroom alleen door naar de plekken waar die gevraagd zijn. Merk op dat de gebruiker niet echt verschil ervaart, maar bovenin de distributieboom is het verschil immens: BravaNL stuurt het signaal maar naar twee plekken, die het vervolgens ook niet naar iedereen afzonderlijk hoeven te sturen, maar slechts eenmaal naar de regio's waar het groepsadres gevolgd wordt. BravaNL bedient dus 2 locaties in plaats van 28; de centrale routers van KPN 3 in plaats van 14; bij Ziggo 2 in plaats van 14. Dit is een flinke ontlasting van centrale infrastructuur, en het maakt het voor kleinschalige initiatieven als BravaNL doenlijk om videostreams aan te bieden via het Internet.

Een betere markt

Als we kijken hoe markten zich ontwikkelen in Nederland, dan valt te verwachten dat de verwezenlijking van multicast de nodige economische groei veroorzaakt.

• Ten eerste wordt de consument vrijer gehouden in de pakketten die worden afgenomen. Er kan niet alleen een andere Radio/TV provider worden gekozen dan degene die de connectiviteit verzorgt, maar er kunnen ook losse stukjes bijgenomen worden uit allerlei bronnen.
• De kans is groot dat er zo heel nieuwe prijsvechters ontstaan die Radio/TV vanuit een online server aanbiedt. Zulke dingen zien we ook gebeuren met VoIP, bijvoorbeeld. Er zal diversificatie komen, en opgedrongen keuzes zoals altijd RTL/NET5/SBS6 bij de publieke omroep zullen worden ingeperkt.
• In een dergelijke opzet zullen ook meer zenders een kans krijgen. In plaats van de grote druk op streaming servers in de huidige opzet blijft het verkeer beperkt tot het aantal groepadressen van providers die aangesproken moeten worden. Het valt te verwachten dat er ook betaalde kanalen zullen komen, die veel sneller het break-even point bereiken doordat niet elke klant voor elke bit aan verkeer hoeft te betalen. Grote kans dus dat een grotere diversiteit aan doelgroepen bedient zal worden; denk aan kooklustigen, Afghanen in Nederland, timmergragen, enzovoort.
• De publieke omroep kan via een dergelijk middel haar themakanalen aan iedereen aanbieden, in plaats van alleen aan klanten van RTV-providers waarmee zij een deal heeft gesloten. De publieke omroep is van iedereen, en dat kan in een klap worden geregeld zodra Multicast tot de standaard infrastructuur hoort die elke Nederlander ter beschikking staat.
• Ook indirect zullen initiatieven ontstaan; zenders willen mogelijk streamen naar een partij die bij een verbindingspoging van een kijker of luisteraar het bijbehorende groepsadres vindt en de kijker zich daarbij laat aanmelden als kijker.

Politieke realisatie

Er zijn toch wel wat manieren waarop dit werkelijkheid kan worden. Omdat het energetisch zuiniger is dan wat consumenten nu doen lijkt daar ook een goede reden voor. Het is slechts een kwestie van de politiek wakkerschudden. De volgende wegen zijn mogelijkheden waarlangs dat kan gebeuren:

• Scheiding. De politiek zou kunnen besluiten dat providers, net als bij energie al het geval is, gesplitst moeten worden in bitschuivers en dienstenleveranciers. Zo zal je internetprovider nooit verstrengelde belangen kunnen hebben. De bitschuiver moet natuurlijk multicast aanbieden aan dienstenleveranciers, en waarom dan ook niet aan jou?
• Netneutraliteit. Ons land stevent hard af op wetgeving voor netwerkneutraliteit. Dat houdt in dat de provider niet stiefmoederlijk mag omspringen met het verkeer voor de ene dienst of de andere. De reden hiervoor is dat het niet hun zaak is wat je over hun netwerk transporteert, en of het bijvoorbeeld in strijd is met hun wensen om SMS of belminuten te verkopen. Het zou best kunnen dat er binnenkort een proefproces waarin deze neutraliteit ook op Multicast wordt toegepast, zodat iedereen inclusief eindgebruikers dit kunnen gaan gebruiken. De redenatie zou kunnen luiden dat externe partijen onbelemmerd op het netwerk van een provider moeten kunnen uitzenden, en dat de daarvoor benodigde delen van het internetprotocol daarbij niet mogen worden ontzegd aan zulke partijen.
• Online. Online zenders zoals de themakanalen van Omroep24 en BravaNL zouden er een punt van kunnen maken dat ze efficient naar klanten gerouteerd moeten kunnen worden; hiervoor is het belangrijk dat ze niet naar elke afzonderlijke kijker of luisteraar dezelfde pakketjes moeten verzenden, maar dat ze in plaats daarvan een groepsadres voor Multicast aan kunnen sturen bij elke provider, die daar dan verder zorg moeten dragen voor de verdere verdeling. Dit is een kansrijk pad, want er zijn belangen mee gemoeid (gratis broadcast, en daarnaast video on demand tegen betaling) en aangezien de techniek ervoor bestaat en de klanten het downloadbudget betalen in hun abonnement, kan redelijkerwijs van providers worden verwacht dat ze dit faciliteren. Zo niet, dan zal de politiek vroeg of laat ingrijpen op grond van belangenverstrengeling bij providers.